Żywy to mała wieś sołecka położona w gminie Kruklanki w powiecie giżyckim w granicach województwa warmińsko-mazurskiego. Odległość do gminy Kruklanki wynosi 9 km, zaś do Giżycka i Węgorzewa 20 km. W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa suwalskiego. Dawna niemiecka nazwa tej wsi, stosowana do 1945 roku to Siewen. Fonetyczne brzmienie „Zywyn” przypomina obecną polską nazwę. Starsi ludzie do dzisiaj posługują się również lokalna nazwą „Siewki”.
Jest to typowa wieś ulicówka o zwartej zabudowie ciągnącej się po obu stronach głównej drogi i regularnym układzie pól uprawnych. O historii tego miejsca świadczą stare poniemieckie zabudowania gospodarcze z kamienia i czerwonej cegły, zaś pozostałe przy drodze stare 100 letnie aleje lipowe – pachnące miodem i herbatą, dające zacienienie latem i ochronę przed wiatrem zimą przypominają o gospodarności i zaradności tutejszych mieszkańców. Znaczenie i funkcje wsi Żywy przedstawiono na podstawie bogatej i zawiłej historii tego miejsca pod względem etnicznym, gospodarczym i religijnym, kształtującej się pod wpływem kultury Mazur, Prus Wschodnich, Litwy, Kurpiów, Mazowsza i Ukrainy. Społeczności, które zamieszkiwały wieś Żywy przez wieki zagospodarowywały ją, karczowały puszczę, osuszały bagna, regulowały jezioro, budowały gospodarstwa rolne oraz drogi. Wiadomości historyczne zaczerpnięto głównie z kronik rodziny Thierau zamieszkałej tu od 1730 roku w gospodarstwie nr 21 (obecnie Gospodarstwo Agroturystyczne Dorota Jaworska).
Lokalizacja wsi (według J. Kondrackiego) na terenie prowincji Niżu Wschodniobałtycko-Białoruskiego, podprowincji Pojezierzy Wschodniobałtyckich, makroregionu Pojezierza Mazurskiego oraz mezoregionu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich świadczy o jej wielkich walorach przyrodniczo-krajobrazowych. Wieś Żywy położona jest na południowo-wschodnim brzegu Jeziora Żywy, o rozwiniętej linii brzegowej oraz na skraju Puszczy Boreckiej, pierwotnych fragmentów lasu cennych pod względem przyrodniczym.
Okolice Żywego jeszcze na początku XIII wieku zamieszkiwane były przez pogańskie plemiona pruskie Galindów. Początki osadnictwa sięgają czasów kolonizacji wschodnich terenów Prus Książęcych, państwa utworzonego na podstawie traktatu krakowskiego z 1525 roku. Kolonizacja wsi trwała najprawdopodobniej w latach 30. XVI wieku (przywilej nie zachował się) i odbywała się bez wolnizny, tj. przywileju pozwalającego na użytkowanie ziemi pańskiej bez ponoszenia za to stosownych opłat. Nazwa Żywy (niem. Siewen) po raz pierwszy wzmiankowana była w 1540 roku. Kolejna akcja kolonizacyjna przeprowadzona została w XVII wieku w ramach zasiedlania zniszczonych przez choroby (tyfus plamisty) i wojny (ze Szwedami) obszarów Prus Wschodnich. W latach 1650-1709 do wsi Żywy przybywali Szwajcarzy z okolic Salzburga, w 1710-1732 Prusacy, a następnie w 1732-1750 Litwini. Zakładano wsie kolegialne. Do wsi Żywy kierowane były głównie rodziny wielodzietne – rolnicy, osoby samotne otrzymywały pracę w majątku ziemskim. We wsi nie osiedlano rzemieślników, kierowano ich do miast, czego skutki widoczne są do dnia dzisiejszego. Nowi osadnicy w ramach pomocy ze strony państwa otrzymali równe, co do wielkości gospodarstwa (16,8 ha) oraz fundusze na ich rozbudowę oraz zakup zwierzyny (koni, osłów, kóz, bydła, świń, owiec, gęsi i kur) zbóż (żyta i lnu) oraz maszyn gospodarskich (wozy, płozy, brony, pługi, kotły, worki, zaprzęg konny itp.). Przez okres pierwszych 6 lat mężczyźni zwolnieni byli ze służby wojskowej. Na osadników nakładano wiele obowiązków. Do 1812 roku prawo zakazywało zdobycie wykształcenia poza rolniczym.
W późniejszym okresie wydawano pozwolenia na wyuczenie zawody kowala, krawca oraz stolarza. Mieszkańcom nie wolno było opuszczać wsi, aż do 3 pokolenia. Ucieczka groziła śmiercią. Dodatkowo zderzenie wielu kultur (szwajcarskiej, pruskiej, niemieckiej i litewskiej) oraz tęsknota za rodzinnym miejscem nie sprzyjała zacieśnianiu stosunków międzysąsiedzkich. W 1785 roku w Siewen znajdowało się 28 domostw, do 1818 roku ich liczba zwiększył się do 32. Z powodu ciężkich prac polowych oraz wyjątkowo złych warunków pogodowych dochody gospodarstwa przez pierwsze dwa pokolenia była bardzo małe. We wsi panował głód i bieda. Najbardziej tragicznymi latami był przełom 1739/41 oraz 1770/73, intensywne opady deszczu przyczyniły się do klęski nieurodzaju, zaś bardzo ostra zima w 1750 roku (zwana małym zlodowaceniem, temperatury spadały poniżej -30oC) zdziesiątkowała zwierzynę. W tym czasie nie uprawiano jeszcze ziemniaka (wprowadzono je w 1820 roku). W XIX wieku mieszkańcy Żywego mocno ucierpieli na skutek toczących się wojen napoleońskich (1806-1814). Obowiązkowe dostawy żywności, koni, zwierzyny, wełny oraz drewna dla wojska, kontrybucje, kradzieże oraz straty w ludziach (głównie mężczyzn) przyczyniły się do spadku plonów, czego skutki odczuwane były aż do 1850 roku. Ożywienie gospodarcze nastąpiło w 1820 roku z chwilą uwłaszczenia chłopów. Przeciętne gospodarstwo posiadało konie, dwie kozy, dwie krowy, dwa świnie oraz drób. W strukturze upraw dominowało żyto oraz len, owies i jęczmień stanowiły niewielką część upraw. Nie uprawiano jeszcze koniczyny ani lucerny. W przydomowych zagrodach sadzono brukiew, marchew, buraki, groch i fasolę. W 1820 roku do uprawy zaczęto wprowadzać ziemniaki. We wsi pojawiły się pierwsze murowane ziemianki (pozostały do dnia dzisiejszego). Podstawowym pożywieniem była breja- zupa mączna, mleczna, ziemniaki, kapusta, brukiew oraz okazjonalnie chleb i wędzone mięso. Łowienie ryb w pobliskim jeziorze było zabronione, podobnie polowanie na dzikie zwierzęta.
W kronikach rodziny Thierau zapisano, że „pomimo dobrego wykształcenia uzyskanego w lokalnej szkole większość młodzieży pozostawała w rodzinnej wsi. Tu przychodziła na świat i tu umierała. Jedynym oknem na świat był jarmark w pobliskich Kruklankach”. W 1828 roku w Żywem powstał pierwszy samorząd wiejski (Dorfschulze -sołtys) z wieloma uprawieniami, m.in. wydawał zezwolenia na założenie młyna, piekarni czy rzeźnika. Ponowna klęska nieurodzaju wystąpiła w latach 1811, 1816, 1836, 1844, 1856. Na skutek złych warunków pogodowych (następujące po sobie deszczowe lata) upadło wiele gospodarstw, a zbiedniała ludność emigrowała do Ameryki Południowej (Brazylii). Dodatkowo w 1863 roku przez wieś przeszła czarna ospa, zaś w 1866 roku tyfus plamisty. Z powodu śmierci dużej liczby dzieci z głodu i wycieńczenia wprowadzono do szkół obowiązek wydawania posiłków od listopada do lipca. W zawodach rolniczych pojawiły się specjalizacje. U gospodarza (Bauera) pracował parobek i pachołek (Knecht, Mägde), zaś w majątku ziemskim zatrudniani byli robotnicy najemni oraz zootechnik, owczarz, oborowy, masztalerz, pasterz. Do prowadzenia majątku zatrudniano kamerdynera, administratora oraz fachowców np. leśnika, stolarza, kowala, a także kucharza i pokojówki. Majątek ziemski w Żywem stanowił i stanowi do dzisiaj jedyny zakład pracy we wsi. Ważną rolę odgrywały stosunki wyznaniowe, gdyż kształtowały się tutaj relacje między protestanckimi Prusami (parafia ewangelicka) w Kruklankach (niem. Kruglanken), a katolickimi osadnikami z Mazowsza (parafia katolicka) w Giżycku (niem. Lötzen). Wprowadzenie obowiązku szkolnego w 1717 roku przez króla Prus Fryderyka Wilhelma I Hohenzollerna zaowocowało założeniem we wsi szkoły powszechnej. Regulamin szkolny nakładał obowiązek uczęszczania do szkoły 2-3 dni w tygodniu latem oraz 5 dni zimą. W 1853 roku uczęszczało do szkoły 93, a w 1935 roku 42 uczniów. Szkoła zatrudniała jednego nauczyciela. Po II wojnie światowej szkoła została zamknięta. W 1867 roku liczba ludności wynosiła 328. W 1910 roku liczba mieszkańców zmniejszyła się do 284 a następnie wzrosła do 294 w 1925 roku. Nagły wzrost mieszkańców Żywego związany był m.in. z napływem Niemców z głębi Rzeszy w celu wygrania plebiscytu na Mazurach (przeprowadzonego 11 lipca 1920 roku). Do wybuchu wojny liczba ludności zmniejszyła się do 259 osób. W okresie I wojny światowej wieś Żywe opustoszała na skutek poboru mężczyzn do armii cesarskiej (walczyli na froncie we Francji) oraz ucieczki pozostałej części rodziny przed wojskiem rosyjskim. W Żywem Rosjanie urzędowali do 1815 roku. Gospodarstwa zostały rozkradzione i zniszczone.
W maju 1915 roku mieszkańcy Żywego otrzymali dodatkową pomoc ze strony rządu na odbudowę gospodarstw. Stan zwierząt gospodarczych sprzed 1914 roku osiągnął 100% dopiero w 1929 roku. W okresie II wojny światowej we wsi pracowali robotnicy przymusowi z Francji. W styczniu 1945 roku w obawie przed armią radziecką niemieccy mieszkańcy Żywego opuścili swoje gospodarstwa i drogą morską próbowali przedostać się na zachód. Do zniszczonych i rozgrabionych gospodarstw wprowadzali się nowi osadnicy – przede wszystkim ludność polska przybyła z Polski centralnej i przyległych województw oraz repatrianci ze Wschodu. Znaczną część społeczeństwa stanowi ludność ukraińska przesiedlona w ramach akcji „Wisła”. Wieś Żywy kolejny raz w historii zmagała się z biedą i nową formą organizacji. Po 1945 roku na mocy reformy rolnej na bazie poniemieckiego majątku ziemskiego (należał do rodziny Zieglerów oraz Wilke) o powierzchni 200 ha utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne Żywy. W latach powojennych w miejscowości działało kółko rolnicze. Pozostałością folwarku jest dwór zbudowany na przełomie XIX i XX wieku – prostokątny budynek parterowy z dwuspadowym dachem oraz płaskim ryzalitem z przodu pełniący obecnie funkcję mieszkalną oraz zabytkowa gorzelnia. W 2016 roku Żywy łącznie z Kamienna Strugą (niem. Steinbach) liczyła 109 mieszkańców, co stanowiło zaledwie 1/3 mieszkańców z roku 1939. Z uwagi na ograniczony rynek pracy w Żywym (w 2016 roku zarejestrowane były 3 podmioty gospodarcze – usługi leśne i agroturystyka), większość mieszkańców dojeżdża do pracy do pobliskich Kruklanek lub Giżycka. Obecnie najważniejszą funkcją Żywego jest turystyka. Żywy – z pozoru cicha spokojna wieś – dopiero zapoznanie się z jej trudną i zawiłą historią wydobędzie głębie i ducha tej miejscowości. Wieś zasługuje na uwagę z racji jej położenia na styku wielu kultur: Prus, Litwy, Rosji, Mazur, Kurpiów oraz bardzo bogatej i zawiłej historii.
